Sztuczna inteligencja i prawdziwe biblioteki: szok przyszłości i co dalej?

Abstrakt

W artykule rozważamy sytuację kilku obszarów praktyki bibliotecznej, podatnych na przejmowanie przez narzędzia sztucznej inteligencji. Odrzucamy jednak wizje głębokiej zmiany z tym związanej, nie wierząc w jej zasięg i trwałość, ponieważ nowe technologie nie eliminują na ogół starych ani nie dają poczucia, że trzeba się na nie w całości „przestawić”. Nie potrafimy też dać wiary prognozom, że taka zmiana mogłaby być świadoma w sensie społecznym i prowadzona w sposób umożliwiający osiągnięcie głębokich skutków. Uważamy, że postęp w bibliotekach, komunikacji społecznej i obiegu informacji naukowej nie był w ostatnich dekadach wynikiem spójnej polityki, lecz zależał od wielu przypadkowych czynników. Zmiany na ogół prowadziły donikąd, a absolwenci szkół wszystkich szczebli nie są przygotowani, by odnosić korzyści z nowych możliwości orientacji w świecie i przyswajania wiedzy. Wymieniamy jednak kilka obszarów, w których obecność sztucznej inteligencji w bibliotekach przynosi już wyniki, pozwalamy sobie też na przypuszczenia, jakie jeszcze mogą być jej kierunki rozwoju. Udane wdrożenia mogą znacząco odmienić tryb posługiwania się bibliotekami i zmienić ich charakter w większym stopniu niż komputeryzacja rozpoczęta u schyłku ubiegłego stulecia.