Specyfika europejskich uwarunkowań ochrony dóbr kultury w kontekście Polonii niemieckiej

Abstrakt

W Europie i w Polsce obowiązują liczne ustawy regulujące kwestię przepisów ochrony kultury narodowej, w tym powstałej w diasporze. Polonika są trwałym źródłem wiedzy o dokonaniach naszych rodaków rozproszonych po świecie. Powinny być chronione i jako nośniki społecznej komunikacji, i relacji międzynarodowych. Wymagają, w związku z tym, stałego oglądu badawczego ze strony nauki oraz instytucji państwowych.Polonika, zwłaszcza te o znaczeniu historycznym, powinny być traktowane jako szczególna wartość, nie tylko z racji ważności dokumentarnej, ale przede wszystkim wartości ponadczasowej, składowego elementu dziedzictwa kulturowego i intelektualnego narodu.Poza krajem działa wiele placówek, które zajmują się statutowo m.in. dokumentowaniem produkcji polonijnej. Prace w tym kierunku prowadzone są m.in. w instytucjach kultury polskiej w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Rzymie, Rapperswilu, Solurze i innych miastach. Rola konsolidacyjna Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, zrzeszająca wymienione polonijne instytucje kultury emigracyjnej, ma wymiar misyjny i ponadczasowy.Jednakże nie istnieje jeszcze odpowiednie zrozumienie dla specyfiki ochrony poloników niemieckich, ważnego ogniwa w łańcuchu całego dorobku kulturowego Polski w ogóle. Nie ma odpowiedniego archiwum czy biblioteki zajmującej się tą tematyką. Zbiory poloników niemieckich są rozproszone w wielu instytucjach i miejscach, co utrudnia dostęp badaczom. W 2012 r., pomimo apeli środowisk polonijnych i emigracyjnych, polonofili niemieckich i innych, został zamknięty w Państwowym Instytucie Naukowym — Instytutu Śląskiego (PIN-IŚ) w Opolu, Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech. Zbiory tam gromadzone, przez wielu pasjonatów i sympatyków tematyki, zostały już częściowo rozproszone, co nie rokuje dobrze dla rozwoju idei ochrony poloników niemieckich. Kolekcja ta miała wymiar unikatowy, podlegać powinna szczególnej ochronie oraz popularyzacji. Na jej zawartość składały się m.in. zbiory prywatne, oddane do użytkowania publicznego, zbiory pochodzące z darów instytucjonlanych, wymiany, likwidowanych bibliotek polonijnych i inne. . Osoby i instytucje, przekazując spuściznę polonijną do PIN-IŚ, ufały, że zbiory znajdą tu odpowiednie schronienie i zabezpieczenie, staną się obiektem badań naukowych, a to przyczyni się do ich należytej popularyzacji.