Otwarte dane badawcze – kolejny krok do otwierania nauki

Abstrakt

Streszczenie: Udostępnianie dorobku naukowego w otwartym dostępie z każdym rokiem staje się coraz powszechniejszą praktyką. Dotyczy to nie tylko publikacji, które są końcowym rezultatem działań naukowych, ale także produktów wytworzonych w trakcie całego procesu badawczego, w tym danych badawczych. Repozytoria służące do deponowania, przechowywania i udostępniania publikacji zaczęły być rozbudowywane o funkcje umożliwiające gromadzenie i magazynowanie danych badawczych lub też tworzone są repozytoria dedykowane dla tych zasobów. Specyfika danych ściśle związana jest zarówno z uprawianą dyscypliną wiedzy, jak i typem jednostki naukowej. Różnorodność rodzajów danych, niejednolite standardy ich zapisu i przechowywania oraz brak jednoznacznych regulacji prawnych stanowi utrudnienie dla ich umieszczania w otwartych zasobach. W celu zapewnienia efektywnego udostępniania danych badawczych należy zadbać o to, aby były zapisane w formatach umożliwiających ich otworzenie i ponowne wykorzystanie, aby były zachowane (najlepiej długoterminowo), dostępne (do pobrania), możliwe do odnalezienia (np. powiązane z publikacją), zrozumiałe (opisane) i zaufane (źródło pochodzenia). Zapotrzebowanie na dostęp do różnych produktów prac naukowych potwierdzają badania ankietowe zrealizowane w środowisku naukowym Politechniki Warszawskiej oraz innych polskich jednostkach naukowych i badawczo-rozwojowych. Kolejnym etapem do usprawnienia komunikacji naukowej może być tworzenie sieci powiązań między elementami działań naukowych, produktami prac badawczych oraz publikacjami, co prowadzi do tworzenia złożonych obiektów cyfrowych tzw. wzmocnionych publikacji (ang. enhanced publications). Abstract: Publishing scientific achievements in open access becomes an increasingly common practice with every year. This applies not only to publications that are the end result of scientific activities, but also to the products of the entire research process, including research data. Repositories for depositing, storing and sharing publications have been expanded to include features that enable the collection and storage of research data or dedicated repositories for these resources are being created. The specificity of research data is related both to the given discipline of knowledge and to the type of scientific unit. The variety of the types of data, the non-uniform standards for their storage, and the lack of clear legal regulations make it difficult for them to be published in open resources. In order to ensure effective sharing of research data, care should be taken to allow them to be stored in formats that enable them to be re-opened and reused so that they are preserved (preferably long-term), accessible (downloadable), able to be found (e.g. related to a publication), understandable (described), and trusted (source of origin). The demand for access to various products of scientific work is confirmed by surveys conducted in the scientific community of the Warsaw University of Technology and other Polish scientific and research and development units. The next step in the improvement of scientific communication may be the creation of a network of links between the elements of scientific activities, research products and publications, leading to the creation of complex digital objects, so-called enhanced publications.