Materiały Konferencyjne EBIB

I Kongres Bibliotek Szkół Wyższych – wprowadzenie

Iwona Sójkowska — 2019-11-30

Wprowadzenie od redaktorek materiałow z I Kongresu Bibliotek Szkół Wyższych, który odbył się w Łodzi w dniach 12-14 czerwca 2019 r.

Rola biblioteki w procesie parametryzacji uczelni

Aneta Drabek — 2019-11-30

Artykuł opisuje zadania bibliotek naukowych związane ze wsparciem procesu parametryzacji uczelni. Biblioteki uczelniane stale rozszerzają zestaw usług dla nauki i naukowców; prowadzą bazy danych, przygotowują zestawienia zawierające różne dane, szkolą i pomagają zrozumieć, na czym polega ewaluacja. Te wszystkie umiejętności mogą pomóc w zdefiniowaniu nowej roli biblioteki po wprowadzeniu w 2018 r. nowej ustawy o szkolnictwie wyższym.

Kim jesteśmy, co robimy, czym dysponujemy – środowisko bibliotek szkół wyższych w Polsce

Lidia Derfert-Wolf — 2019-11-30

Referat jest próbą analizy sytuacyjnej bibliotek szkół wyższych w Polsce, w oparciu o dane statystyczne (GUS) i wskaźniki funkcjonalności (AFBN). Dla zobrazowania trendów w wybranych obszarach, dane zaprezentowano na przestrzeni kilku/kilkunastu lat. Wybrane wskaźniki porównano z wartościami średnimi w 13 krajach Europy. Zaprezentowany materiał może służyć zainicjowaniu dyskusji na temat kondycji polskich bibliotek uczelnianych, jak również wspierać bibliotekarzy w działaniach rzeczniczych i kształtowaniu relacji z otoczeniem, szczególnie we własnych uczelniach

Stowarzyszenia bibliotekarskie na świecie

Sabina Cisek — 2019-11-30

Artykuł omawia współczesną działalność zagranicznych, narodowych organizacji bibliotek i/lub bibliotekarzy akademickich i naukowych na przykładzie wybranych stowarzyszeń, w tym Association of College and Research Libraries (ACRL), Association of Research Libraries (ARL), Council of Australian University Librarians (CAUL) oraz Society of College, National and University Libraries (SCONUL). Przedstawiono ich cele, priorytety i wartości oraz działania praktyczne, ze szczególnym uwzględnieniem twórczych inicjatyw i dobrych praktyk, które mogą stać się inspiracją dla podobnych przedsięwzięć w Polsce. Wskazano na zadania i znaczenie stowarzyszeń bibliotekarskich dla rozwoju edukacji wyższej i nauki, a także – dla doskonalenia pracy bibliotekarzy i specjalistów informacji, w kontekście wymogów dzisiejszego środowiska informacyjnego, gospodarczego i kulturowo-społecznego.

EBIB – stara miłość nie rdzewieje

Marzena Marcinek — 2019-11-30

Redaktorki serwisu EBIB prezentują najważniejsze przedsięwzięcia informacyjno-biblioteczne realizowane przez Stowarzyszenie EBIB na rzecz środowiska bibliotekarzy akademickich w Polsce. Pokazują także EBIB od kuchni: ludzi, którzy z pasją tworzą serwis, narzędzia, z których korzystają, inspirujące pomysły, które nie zawsze udaje się wprowadzić w życie. Piszą o czytelnikach „Biuletynu EBIB” i użytkownikach serwisu, bez których EBIB nie miałby racji bytu. Przedstawiają wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród czytelników wiosną 2019 r. Posłużą one doskonaleniu serwisu. Artykuł jest zachętą do dyskusji o oczekiwaniach środowiska akademickiego wobec EBIB-u, który w tym roku obchodzi 20. urodziny.

Łatwo, szybko, efektywnie. Oczekiwania użytkowników XXI wieku

Aleksander Radwański — 2019-11-30

System informujący o zasobach bibliotek musi uwzględniać nawyki użytkownika. Współczesny użytkownik będzie miał takie nawyki, jakie utrwalają w nim Facebook, Instagram, ale też każdy system płatności, rezerwacji biletów czy serwis zakupowy. Nastawienie użytkownika cechuje m.in. „transakcyjność”, czyli realizacja łańcucha czynności, od uświadomionej potrzeby do osiągnięcia celu. Celem jest zapoznanie się z tekstem. Dotarcie do tekstu powinno być łatwe, szybkie i efektywne. Nie można zrealizować takiego systemu bez włączenia w jego zakres analizy zachowań użytkowników oraz historii wypożyczeń, zakupów i dostępów online. System musi być w stanie zlokalizować i określić status każdego egzemplarza oraz obliczyć czas dotarcia do niego, jeśli ma rzeczywiście odpowiadać współczesnym oczekiwaniom. Prócz technologii istotnymi czynnikami są koszty, organizacja i zarządzanie takim systemem. W treści referatu nie ma gotowej recepty na udany system. Natomiast zwrócono uwagę na wielowymiarowość problemów do rozwiązania i sformułowano wniosek, że każdy zbagatelizowany aspekt może zdyskwalifikować efekt finalny.

Czy (centralne) katalogi biblioteczne są jeszcze potrzebne? OPAC w infotopii

Marek Nahotko — 2019-11-30

W artykule przedstawiono podstawową funkcję katalogów centralnych – zapewnienie współdziałania (ang. interoperability) metadanych bibliotecznych. Zdefiniowano problem współdziałania metadanych jako element współdziałania systemów informacyjnych, szczególnie funkcjonujących w sieci. Przedstawiono sposoby stosowane do zapewnienia współdziałania. Opisano trzy technologie, które w przyszłości powinny ułatwić osiągnięcie współdziałania metadanych: bazy danych NoSQL, aplikacje chmurowe oraz Linked Open Data.

Zachowania informacyjne użytkownika w e-bibliotecznym ekosystemie. Szanse, zagrożenia, a może zupełnie nowy horyzont?

Agnieszka Wolańska — 2019-11-30

Internet bez wątpienia zmienił sposób, w jaki użytkownicy bibliotek korzystają obecnie z zasobów. Zmiany te wbrew pozorom nie dotyczą jedynie przejścia z formy zbiorów drukowanych na elektroniczne. Wirtualna rzeczywistość spowodowała znaczące transformacje w zachowaniach informacyjnych. Dziś nie ma już wątpliwości, że nasza praktycznie nieustanna obecność w sieci ma ogromny wpływ na sposób, w jaki myślimy i działamy. Konieczne jest zatem przeformułowanie naszych założeń dotyczących poruszania się użytkowników w e-bibliotecznym ekosystemie. Jest to możliwe jedynie poprzez właściwe rozpoznanie ich potrzeb i intencji przy pomocy nowych technik wykorzystujących zarówno możliwości sieci, jak i interakcję z użytkownikiem w świecie rzeczywistym. Referat przedstawia przykłady takich badań w bibliotekach akademickich, a także stawia pytania o szanse i możliwości zrozumienia użytkownika w stopniu zapewniającym bibliotekarzom komunikację z nim na płaszczyźnie przyszłych usług.

Mityczny polski bibliotekarz, prawie naukowiec

Henryk Hollender — 2019-11-30

Bibliotekarze akademiccy zaczynają postrzegać się jako przystawkę do systemów technicznych obsługujących informację naukową, zaś źródło korzyści moralnych i społecznych, w tym materialnych, upatrują w odzyskaniu statusu nauczyciela akademickiego. Wizja tego „nauczycielstwa” ma dwie zasadnicze cechy, które skłaniają nas, by ją odrzucić: ekskluzywność i folklorystyczność. Zawiera mianowicie propozycję tylko dla nielicznych, wolną od całościowego postrzegania misji bibliotekarza, a skonstruowana jest zgodnie z popularnym pojmowaniem nauki jako wyróżnienia, przyznawanego za osiągnięcie określonych parametrów. Nie ma zatem w sobie zgoła niczego oryginalnie bibliotekarskiego. Nawiązuje też do swoistego mitu o własnej uczoności, pielęgnowanego od dekad przez bibliotekarzy zbiorów specjalnych. Zamiast tej wizji proponujemy powrót do pracy nad nową strukturą zawodu i oparcie jej na wartościach, które upatrujemy w zadaniach bibliotekarza jako organizatora wiedzy, moderatora dyskursów, kuratora zasobów i procesów. Miary osiągnięć w tym zakresie może dostarczać jedynie całościowa ocena dorobku zawodowego, w tym ewentualnie, choć niekoniecznie – naukowego. Źródłem takiej oceny może być niezależne, obdarzone autorytetem i transparentnie działające ciało krajowe lub międzynarodowe. Jego certyfikat – być może jeden z dostępnych na rynku – powinien prowadzić do przyznawania pracownikowi przez zatrudniającą go instytucję naukową statusu nauczyciela akademickiego.

Zmierzyć niemierzalne – pomiar satysfakcji użytkowników oraz badanie wpływu i wartości bibliotek akademickich

Edyta Strzelczyk — 2019-11-30

Celem artykułu jest przedstawienie modelu kompleksowego i wielostronnego opisu oraz oceny funkcjonowania bibliotek szkół wyższych. Model ten składa się z trzech kluczowych elementów: wykorzystanie danych statystycznych i wskaźników funkcjonalności, badanie satysfakcji użytkowników oraz badanie wpływu i wartości bibliotek. Wprowadzenie nowych uregulowań organizacyjno-prawnych, które wynikają z Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, skłania do sięgania po narzędzia umożliwiające dokonanie ewaluacji funkcjonowania jednostek składowych uczelni. W nowej ustawie można odnaleźć jedynie ubogie zapisy odnośnie obecności bibliotek w strukturach uczelni, co niesie ze sobą wiele wątpliwości i obaw dotyczących przyszłości bibliotek akademickich. Dostarczanie władzom zwierzchnim dowodów na to, że biblioteki są instytucjami przydanymi i potrzebnymi oraz działają w sposób rentowny i wydajny, będzie stanowiło ważne zadanie dla bibliotek, nie tylko w początkowym okresie wdrażania wytycznych wynikających z zapisów nowej ustawy.

Świadomość marki biblioteki akademickiej – wprowadzenie do problematyki

Hanna Grabowska — 2019-11-30

Marka odgrywa ważną rolę w nowoczesnym marketingu strategicznym i stanowi istotne narzędzie marketingowe również dla bibliotek. Świadomość znaczenia marki dla bibliotek akademickich oznacza dbałość o przekazywanie otoczeniu jednolitego oraz spójnego obrazu, który powinien być na tyle autentyczny, oryginalny i wyrazisty, aby zapewnić marce wyróżnienie i zawładnąć umysłami użytkowników. W artykule omówiono wskaźniki świadomości marki i zaprezentowano model służący do badania świadomości marki w bibliotekach akademickich.

Zaprojektuj, zaplanuj, zrealizuj. Budowanie strategii komunikacji a tożsamość biblioteki akademickiej

Paulina Milewska — 2019-11-30

Wizerunek instytucji zależy od wielu czynników. Biblioteki akademickie podejmują szereg działań mających na celu poprawienie tego, w jaki sposób są postrzegane przez swoje otoczenie zarówno w wymiarze realnym, jak i wirtualnym. Stosują przeróżne metody kreowania pozytywnego wizerunku instytucji, podejmując się w dużej mierze realizacji działań charakterystycznych dla sektora komercyjnego. Jednocześnie dopasowują swoje działania do realiów funkcjonowania instytucji o charakterze non profit. W artykule przedstawiono narzędzia wykorzystywane do budowania marki oraz sposoby ich zastosowania w bibliotekach akademickich. Użycie ich może stanowić podstawę do szerszego spojrzenia na tożsamość biblioteki akademickiej i wypracowania strategii komunikacji.

Zarządzanie zasobami ludzkimi w bibliotece akademickiej w świetle kryteriów modelu wspólnej oceny CAF

Jacek Marek Radwan — 2019-11-30

Wspólna metoda oceny (ang. The Common Assessment Framework – CAF) to narzędzie zarządzania jakością oparte na filozofii kompleksowego zarządzania jakością (TQM), dedykowane organizacjom sektora publicznego, m.in. bibliotekom akademickim. Metodologia oparta jest na założeniu, że osiąganie celów organizacji jest uzyskiwane dzięki przywództwu ukierunkowanemu na strategię, planowanie, pracowników, partnerstwo, zasoby oraz procesy. Są to tzw. kryteria potencjału modelu, oceniane w odniesieniu do osiągnięć organizacji zdefiniowanych w ramach tzw. kryteriów wyników. Zarządzanie zasobami, w tym zasobami ludzkimi to ważny element funkcjonowania każdej biblioteki. Samoocena funkcjonowania biblioteki akademickiej z wykorzystaniem metody CAF może się istotnie przyczynić do wdrożenia wielu usprawnień i poprawy jakości funkcjonowania. W referacie przedstawiono teoretyczne i praktyczne możliwości implementacji metody do systemu zarządzania biblioteką na przykładzie trzeciego kryterium metody – „pracownicy” oraz kryterium szóstego – „wyniki w relacjach z klientami/obywatelami”.

Kształtowanie elektronicznych kolekcji na podstawie statystyk wykorzystania zasobów online

Justyna Seiffert — 2019-11-30

W artykule przedstawiono wykorzystanie w Bibliotece Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach informacji zawartych w raportach dostępnych poprzez konta administracyjne serwisów zasobów elektronicznych. Dane z kont administracyjnych wspomagają podejmowanie decyzji o odnowieniu prenumeraty, rezygnacji czy też rozpoczęciu prenumeraty nowych zasobów.

Otwarty dostęp do publikacji naukowych – umowy transformacyjne (transformative agreements)

Leszek Szafrański — 2019-11-30

Plan S, którego celem jest wprowadzenie od 2021 r. pełnego i nieograniczonego dostępu do publikacji powstających z wyników badań finansowanych ze środków publicznych, wymusza na uczelniach wdrożenie określonych działań. Jednym z elementów tych działań jest prowadzenie negocjacji z wydawcami w celu przekształcenia dotychczasowych umów subskrypcyjnych, pozwalających na dostęp do światowych zasobów naukowych, na umowy oparte na zasadach otwartego dostępu (ang. transformative agreements). Tworzone są standardy pozwalające na wsparcie konsorcjów krajowych i bibliotek w negocjowaniu nowego typu umów, np. pięć zasad negocjacji z wydawcami LIBER (Stowarzyszenie Europejskich Bibliotek Naukowych). Celem artykułu jest przedstawienie dobrych praktyk związanych z wdrażaniem umów transformacyjnych.

Otwarte dane medyczne – morze potencjału, ocean wyzwań

Anna Grygorowicz — 2019-11-30

Budowana przez polskie biblioteki medyczne, przy wykorzystaniu środków unijnych, Polska Platforma Medyczna – portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym (PPM) wpisuje się w realizację zaleceń Komisji Europejskiej w zakresie tworzenia zasobów otwartej nauki. Celem referatu jest przedstawienie na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych postaw i przekonań naukowców z instytucji partnerskich wobec otwartych danych medycznych. Postawy te są bowiem kluczowe w podejmowaniu indywidualnych decyzji o otwarciu danych i udzieleniu licencji na ich ponowne wykorzystanie.

Platforma czasopism Uniwersytetu Opolskiego przykładem synergii w budowaniu otwartego dostępu do publikacji uczelnianych

Dorota Wierzbicka-Próchniak — 2019-11-30

Narodowe Centrum Nauki we wrześniu 2018 r. zadeklarowało udział w realizacji Planu S, który przewiduje, że od 1 stycznia 2020 r. wszystkie publikacje naukowe powstałe w ramach finansowania ze środków publicznych muszą być publikowane w czasopismach open access lub na platformach open access. Na Uniwersytecie Opolskim trwały już wtedy prace nad uruchomieniem platformy, która zapewniłaby otwarty dostęp do uczelnianych czasopism naukowych. Docelowo posadowiono na niej trzynaście tytułów wydawanych przez uczelnię. Zadanie to powierzono do realizacji Bibliotece Głównej UO jako jednostce koordynującej wszelkie prace związane z powstaniem platformy. Jest to kolejna forma, po repozytorium uczelnianym, aktywnego uczestnictwa biblioteki w realizowaniu polityki otwartego dostępu na opolskiej Alma Mater. Platformę uruchomiono w listopadzie 2018 r. Prace związane z jej utworzeniem nie zostały jednak jeszcze zakończone.

Otwarty UMed – badania, projekty, wyzwania

Agnieszka Goszczyńska — 2019-11-30

Komunikat przybliża zagadnienie upowszechniania otwartego dostępu na Uniwersytecie Medycznym (UM) w Łodzi. Omówiono najważniejsze aspekty wprowadzenia otwartego dostępu na poziomie instytucjonalnym, m.in. politykę otwartości uchwaloną przez Senat UM w 2018 r. oraz przystąpienie UM do Institutional Open Access Program (IOAP), w ramach którego pracownicy uczelni mogą publikować na korzystniejszych niż dotychczas warunkach w czasopismach wydawanych przez Multidisciplinary Digital Publishing Institute. Przedstawiono również działania promocyjne, informacyjne i komunikacyjne, np. stronę internetową otwarty.umed.pl, seminarium Designing equitable foundations for open knowledge, zorganizowane w ramach Międzynarodowego Tygodnia Otwartej Nauki.

Odjazdowy Bibliotekarz. Ilość znaczy jakość!

Magdalena Kokosińska — 2019-11-30

Komunikat ukazuje, czym stała się akcja Odjazdowy Bibliotekarz, jakie są jej zalety, jak się zmieniała na przestrzeni ostatnich 10 lat. Uwypukla znaczenie integracji zawodowej oraz istotę kontaktów na linii bibliotekarz-czytelnik.

Wnioski pokongresowe : I Kongres Bibliotek Szkół Wyższych, Łódź 12-14 czerwca 2019 r.

Renata Birska — 2019-11-30

Wnioski pokongresowe